Medeksza

Medeksza h. Lis odm. (in. Lis VII), rzadko Madeksza, rodzina pochodzenia tatarskiego, w W. Ks. Litewskim, głównie w pow. kowieńskim.

Według tradycji rodzinnej, wielki książę litewski Olgierd osadził na Litwie i nadał posiadłość w woj. trockim – Proszczawiczom, potomkom murzy tatarskiego imieniem Proszcza. Jeden z nich, Sielemon Proszczawicz, podkomorzy kowieński, otrzymał od Zygmunta Augusta majątek Medeksze, w pow. kowieńskim, parafia Kiejdany. Od tego właśnie majątku ród Proszczawiczów wziął nazwisko Medeksza, jednocześnie zachowując przydomek „z Proszcza” (Urus.). Według artykułu w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego, już sam Proszcza dostał ten majątek w czasach Jagiełły.

Stefan Franciszek, pisarz grodzki 1668 r., elektor 1669 r. z woj. trockiego, podsędek kowieński 1678 r., deputat do rady wojennej 1673 r., poseł 1668 r. Dominik, pisarz i regent grodzki kowieński 1697 r. Adam z Proszcza, podczaszy połocki, Jan Andrzej, Kacper i Michał z Proszcza 1669 r., a Aleksander, poseł kowieński, 1697 r. podpisali elekcje z woj. trockim.

Dominik, miecznik i poseł kowieński, stronnik Leszczyńskiego, podpisał elekcję 1733 r. z woj. trockiem. Piotr podpisał konwokację 1764 r. Dominik, podsędek kowieński, starosta rajgrodzki 1760 r., podkomorzy kowieński 1768-1781, zawiązał konfederację w pow. kowieńskim na rzecz konfederacji barskiej 1768 r. i był jej marszałkiem. Adam i Józef, starosta skirstymoński, podsędkowicze kowieńscy, elektorowie 1764 r. z pow. kowieńskiego. Adam, stolnik kowieński 1781-1785. Józef, chorąży kowieński 1791 r., ożeniony z Katarzyną Jeleńską, sędzianką ziemską mozyrską.

Majątek Medeksze (60 włók) w małej tylko cząstce utrzymywał się do XIX wieku w ręku jednej gałęzi rodziny Medekszów. Częściowo władali nimi Boguszowie, Koplewscy, Jurewiczowie, Lugajłłowie, a w XIX w. przeszły do Giejsztorów (do r. 1863). Potem należał do Zabiełłów. Rozalia Dezyderia Anna Zabiełło (ok. 1820-ok. 1885), babka hr. Michaliny z Lubiczów-Zaleskich Kossakowskiej, była ostatnią z linii Zabiełłów na Medekszach.

Odmiana herbu — strzała podwójnie przekrzyżowana stoi na podkowie; w koronie łabędź w prawo.

Niektórzy Medekszowie mylnie wylegitymowali się ze szlachectwa w XIX wieku z herbami Leliwa i Łabędź.

Genealogia
(osób: 33)

• ADAM Medeksza h. Lis odm. (1820-7 X 1876), s. Teodora i Antoniny Jeleńskiej h. Korczak odm., obywatel guberni kowieńskiej; ur. Orwistów, zm. Warszawa, lat 56, poch. Cm. Powązkowski (Bon.; Urus.; MK Warszawa: św. Aleksander; Cm. Pow.); ż. (1860) Klementyna Ksawera Weyssenhoff h. wł. (2 XII 1835-1899), c. Jana Feliksa i Antoniny Broel-Plater; dzieci: Teodor Medeksza (ur. ok. 1850).

• ANTONINA Bogumiła Medeksza h. Lis odm. (1863-19 IX 1933), c. Józefa i Adeli Wieliczko; zm. Wilno, lat 70, poch. Cm. Stara Rossa, sektor 11e, miejsce 106 (Cm. Ros.); m. (ok. 1880) Michał Innocenty Burhardt (28 VII 1838-29 XII 1907), s. Józefa Kazimierza i Emilii Tutakowskiej, lekarz medycyny; zm. Wilno, lat 69, poch. Cm. Stara Rossa, sektor 11e, miejsce 106 (PSB t. 3/137; Cm. Ros.); dzieci: 1/ Józefa Emilia (ur. 20 VIII 1880); ur. Wilno, chrz. 1880, uwagi: „szlachta” (MK Wilno: św. Duch); 2/ Gabriela Adela (ur. 18 III 1882); ur. Wilno, chrz. 1882 (ibid.); 3/ Aleksander (1885-po 1921); voto: Janina Węsławska (1887-po 1921) – Burhardtowie.

Źródła: Bork. Spis 242; Nies.; SGKP t. 6/225 (Medeksze); Urus. t. 10/294.