Ratomski

Ratomski h. Stołobot (in. Kościesza odm.), vel Winko-Ratomski, Radomski, rodzina litewsko-ruska, na Wołyniu, Białej Rusi i Kijowszczyźnie, osiadła w XVII wieku w woj. nowogrodzkim (Koj.). Wywodzą się zapewne z bojarów ruskich, pochodzących być może od Jaćwingów. Wedle legendy herbowej, przytoczonej przez Niesieckiego, ich protoplastą był rycerz Stołobot z Siewierszczyzny moskiewskiej, który otrzymać miał herb ten od książąt litewskich, za zasługi w walce z Tatarami. Pierwotnie nazywali się Winko. Przyjęli później przydomek Ratomski, który ostatecznie stał się ich nazwiskiem.

Nie do końca wiadomo, czy Ratomscy używający przydomku Kmita, należą do tej samej rodziny (Urus.), czy też są odgałęzieniem rodu Kmitów i powinni używać herbu Chorągwie Kmitów (Bork.).

Jacko Iwanowicz Ratomski, dworzanin Aleksandra Jagiellończyka, otrzymał od niego Chawratowo w pow. drohickim 1505 r., a od króla Zygmunta Hliwin i Upierewicze z włości borysowskiej 1508 r. W latach 1516-1522 był namiestnikiem aińskim. Miał siostrę Fedię, a pozostała po nim wdowa dostarczała w 1528 r. na ekspedycje wojenne 17 koni (Metr. Lit.).

Kojałowicz wymienia m. in. Siemiona (Sieńkę) Winko, zasłużonego dla króla Zygmunta Augusta; Janusza (Iwana), żołnierza z czasów Stefana Batorego, pod Wielkimi Łukami; Bazylego (Wasyla), poległego za Zygmunta III, pod Dorohobużem, i Mikołaja, rotmistrza JKMci, poległego pod Białym Kamieniem, w Inflantach. Samuel Winko Ratomski, deputat na Trybunał litewski z pow. rzeczyckiego 1633 r. Według Niesieckiego: „Jedni z tych Winków na Wołyniu, drudzy w Kijowskiem osiedli.”

Ratomscy byli posłami na sejm i elektorami 1669 r. z w woj. mińskiego, 1733 r. z woj. brzeskiego litewskiego, 1764 r. z pow. orszańskiego i wileńskiego. Wśród tych ostatnich byli Marcin Antoni, wojski orszański, oraz jego synowie Antoni i Tadeusz. Ratomscy przydomku Kmita podpisali elekcję 1697 r. z woj. mścisławskim.

Ratomscy herbu Kościesza, pochodzący od – Tadeusza Leona, starosty chełmskiego, który w r. 1774 nabył od książąt Lubomirskich wieś Żytynek Mały, w pow. łuckim, woj. wołyńskim – zostali wylegitymowani ze szlachectwa w Królestwie Polskim w latach 1836-1862, zapisani do ksiąg szlachty ówczesnej guberni lubelskiej.
Genealogia
(osób: 31)
 

• TEKLA Ratomska h. Stołobot (ok. 1720-1768), matka Tadeusza Kościuszki; m. (1740) Ludwik Tadeusz Kościuszko h. Roch III (ok. 1710-24 VI 1758), miecznik brzeski litewski ok. 1750, następnie pułkownik buławy polnej W. Ks. Litewskiego, poseł na sejm; w aktach także: Tadeusz Ludwik; właściciel majątku Siechnowicze in. Siechnowice w woj. brzeskim litewskim, pow. Kobryń; dzierżawca Mereczowszczyzny k. Kosowa Poleskiego, od Sapiehów ok. 1740 (Bon.); dzieci: 1. Józef, właściciel dziedzicznych Siechnowicz; 2. Anna, mąż: Piotr Estka h. wł., z Podlasia; 3. Katarzyna, mąż: NI. Żółkowski, z Podlasia; 4. Tadeusz, bohater narodowy Rzeczypospolitej, generał, przywódca insurekcji 1794 r. – Kościuszkowie.

• ZEFIRYN Kazimierz Ratomski h. Kościesza (ok. 1820-1895), s. Antoniego i Doroty Batowskiej, dziedzic dóbr pileckich, które żona wniosła mu w posagu (Pam. Girt.; Urus.); wraz z matką wylegitymowany ze szlachectwa w Królestwie Polskim 1839 r. z herbem Kościesza, zapisany do ksiąg szlachty ówczesnej guberni lubelskiej (Szl. Król.; Sęcz.); ż. (ok. 1850) Maria Skorupka h. Ślepowron (1829-1865), c. Józefa i Józefy Przerembskiej, dziedziczka dóbr pileckich, które wniosła mężowi w posagu; w aktach także: Skorupkówna; dzieci: Kazimierz, Helena, Maria.
 

Źródła: Bon. Pocz. 281-282; Bork. Sp. 354, 422, 498; Elekt. t. 1/301, t. 2/186; Koj. 293; Nies. t. 8/328; Ostr. t. 1/603 nr 3557, t. 2/371; Sęcz.; Szl. Król.; Urus. t. 15/173; Żern. t. 2/266.